Instruktaż stanowiskowy – niełatwy obowiązek pracodawcy
Co prawo ma do powiedzenia na ten temat?
Ustawodawca problem instruktażu stanowiskowego umocował w następujący sposób:
„1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:
1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
2) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1;
3) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
2. Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
3. W przypadku wprowadzenia na stanowisku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.”*
Gdzie leży problem?
O ile instruktaż dla pracowników przewidziany w 1 punkcie powyżej dla wszystkich pracodawców jest oczywisty, o tyle grupa pracowników określona w 2 punkcie (praca na kilku stanowiskach) zaczyna sprawiać pracodawcom pewne kłopoty. Nie zawsze (szczególnie w sytuacji wykonywania tymczasowej pracy na innym stanowisku) pracodawca dopilnowuje obowiązku przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego pracownika przed dopuszczeniem go do wykonywania pracy na danym stanowisku.
Najwięcej problemów generuje jednak sytuacja opisana w punkcie 3 (wprowadzenie na stanowisku pracy zmian warunków techniczno-organizacyjnych). Niestety obowiązek przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego w opisywanej sytuacji zwyczajnie pracodawcy często umyka. W wyniku takiego działania pracownik rozpoczyna wykonywanie pracy w zmienionych warunkach bez jasnego potwierdzenia, że zdobył on wiedzę i umiejętności zapewniające bezpieczne wykonywanie pracy.
Z doświadczenia wynika, że właściwe przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego w sposób bezpośredni przekłada się na jakość i bezpieczeństwo wykonywanej pracy. To właśnie podczas tego szkolenia pracownik zostaje zapoznany z informacjami potrzebnymi do skutecznej i bezpiecznej pracy, a także nabywa niezbędne umiejętności praktyczne. Tylko właściwe przeszkolenie pracownika gwarantuje uzyskanie odpowiedniego rezultatu w postacie uzyskania produktu pracy na oczekiwanym poziomie. I tak jak nad jakością pracy pracodawca ma stały nadzór (bowiem efekt końcowy jest zawsze widoczny), tak temat bezpieczeństwa wykonywanej pracy schodzi z bezpośredniego pola widzenia pracodawcy.
Dodatkowo pracodawca odpowiedzialny jest w swojej firmie za szereg spraw wynikających z faktu prowadzenia działalności gospodarczej (w dużym skrócie za zapewnienie rentowności firmy). W obecnym „trudnych czasach” obciążenie pracodawcy jest ogromne, a ilość stale piętrzących się problemów wprost niewyobrażalna. Prawie bez końca można by je teraz zacząć wymieniać zaczynając od trwającej już drugi rok pandemii, poprzez narastające trudności w zdobyciu potrzebnych do produkcji komponentów, a kończąc na rozpędzającej się inflacji. Przy tak znacznym obciążeniu obowiązkami pracodawca zwyczajnie poświęca mniej czasu na tematy, które jego zdaniem nie mają bezpośredniego przeniesienia na rachunek ekonomiczny. Łatwo można zatem odgadnąć, że bezpieczeństwo i higiena pracy właśnie w ten sposób często bywa postrzegana. Większość działań dotyczących wspomnianego zakresu nie przynosi bowiem jakiegokolwiek przychodu, a wręcz przeciwnie generuje znaczące koszty. Dodatkowo część pracodawców, prawdopodobnie w natłoku obowiązków, zapomina o tym, że to właśnie pracodawca ponosi odpowiedzialność za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a wykonywanie tego zadania ceduje w całości na specjalistę ds. BHP.
Co zatem zrobić?
Najważniejszym działaniem jakie należy podjąć jest permanentne przypominanie pracodawcom, że wraz z podjęciem decyzji o prowadzeniu działalności gospodarczej zobowiązali się oni do respektowania wszystkich uregulowań prawnych, które prowadzenia działalności dotyczą. W ich skład wchodzą także przepisy określające obowiązki pracodawcy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Inną sprawą jest przygotowanie pracodawcy (lub osoby kierującej pracownikami) do prawidłowego przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego. Podczas gdy warunkiem niezbędnym do wykonywania zawodu nauczyciela jest ukończenie kilkuletnich studiów, od pracodawcy oczekuje się aby potrafił wykonywać pracę nauczyciela bez zapewnienia mu odpowiedniego przygotowania pedagogicznego (szkolenie okresowe zdecydowanie takiej wiedzy i doświadczenia na zadowalającym poziomie nie gwarantuje). Może zasadnym jest jasne i precyzyjne określenie poziomu umiejętności, które należy osiągnąć, aby móc skutecznie instruktaż stanowiskowy przeprowadzić?
*Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860 z późn. zm.)