Ręczne prace transportowe - jakie stanowią zagrożenie dla zdrowia?
Podnoszenie ciężkich przedmiotów jest jedną z głównych przyczyn urazów w miejscu pracy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w I półroczu 2021 r. aż 4 tys. pracowników uległo wypadkowi przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych. Najwięcej poszkodowanych uległo wypadkowi przy przenoszeniu przedmiotów oraz przy podnoszeniu i opuszczaniu materiałów.
Czym są ręczne prace transportowe?
W rozumieniu przepisów prawa pracy to każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania, przedmiotów, ładunków lub materiałów a także ludzi i zwierząt przez jednego lub więcej pracowników, w tym: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.
Czynności, które obejmują podnoszenie, przenoszenie, pchanie, ciągnięcie i inne powiązane manewry są często nieuniknione w miejscu pracy, gdyż nie zawsze maszyny jako urządzenia pomocnicze mogą nas w tym wyręczyć.
Konsekwencje zdrowotne związane z podnoszeniem ciężkich przedmiotów
Konsekwencje można podzielić na trzy główne obszary: urazy krótkoterminowe i powierzchowne, urazy długoterminowe i problemy ze zdrowiem psychicznym.
- Krótkotrwałe i/lub powierzchowne urazy
Do najczęstszych urazów tego typu zaliczyć można : stłuczenia, zwichnięcia, nadwyrężenie mięśni, ból pleców. Zwykle spowodowane nagłymi i małymi niespodziewanymi wypadkami, np. utrata przyczepności i upuszczenie ładunku, podnoszenie zbyt ciężkiego ładunku pod niewygodnym kątem lub upadek podczas noszenia ładunek. - Długotrwałe urazy
Wiąże się to głównie z uszkodzeniem układu mięśniowo-szkieletowego, w tym mięśni, ścięgien, kości, stawów, więzadeł, nerwów i naczyń krwionośnych – zwykle spowodowanych długotrwałym, powtarzalnym podnoszeniem lub przenoszeniem ciężkich przedmiotów w pracy. Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego mają charakter przewlekły oraz trwały i dotyczą zazwyczaj pleców, szyi, ramion i kończyn górnych, ale mogą również dotyczyć kończyn dolnych. - Problemy ze zdrowiem psychicznym
Jest to zwykle negatywny efekt uboczny radzenia sobie z długotrwałymi urazami, które mają objawy powodujące np. niepełnosprawność. Zazwyczaj u takich osób uwidacznia się długotrwały stres, lęki czy nawet depresja.
Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego
Większość zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego związanych z pracą jest spowodowanych złymi praktykami ręcznego przemieszczania, w szczególności:
- ręczne transportowanie ciężkich lub nieporęcznych materiałów, w tym nieprzestrzeganie norm dźwigania i technik podnoszenia ciężarów,
- skręcanie, obracanie i zginanie pleców, szyi lub całego tułowia,
- praca w ciasnym otoczeniu z niestabilną podłogą.
Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe mają wiele objawów, od łagodnego dyskomfortu do ciężkiego upośledzenia, w tym:
- zlokalizowany lub rozległy ból,
- ograniczona możliwość ruchu,
- obrzęki,
- ból lub sztywność całego ciała,
- uczucie naciągniętych lub przepracowanych mięśni,
- zmęczenie.
Wiele z tych objawów jest trudnych do opanowania i sprawia, że codzienne zadania stają się wyzwaniem – szczególnie jeśli dana osoba musi całkowicie ograniczyć lub przerwać pracę.
Jak zapobiegać zdrowotnym skutkom dźwigania?
- W pierwszej kolejności zbierz informację o wadze podnoszonego materiału i pamiętaj o normach dźwigania [patrz ikonografika na końcu artykułu].
- Nie spiesz się. Podnoś przedmiot powoli i równomiernie, unikając pospiesznych, gwałtownych ruchów, które mogą powodować napięcie mięśni pleców.
- Jeśli to możliwe, używaj środków mechanicznych (np. wózków widłowych, paletowych) do cięższych lub nieporęcznych ładunków.
- Trzymaj ładunek jak najbliżej tułowia i nie skręcaj się podczas podnoszenia, przenoszenia lub odkładania ładunku. Nos, ramiona, biodra i palce u nóg powinny być zwrócone w tym samym kierunku. Zalecane jest podnoszenie ładunku odbywało się przez prostowanie nóg, przy czym grzbiet powinien być cały czas wyprostowany.
- Zegnij kolana, zamiast zginać plecy (trzymaj plecy prosto), aby podnieść ciężki przedmiot.
- Nie podnoś ani nie przenoś przedmiotów, które są zbyt ciężkie, bądź z którymi nie czujesz się komfortowo, bez względu na to, jak lekki jest ładunek. W razie potrzeby poproś współpracownika o pomoc.
- W razie potrzeby należy używać odpowiednio dobranych środków ochrony indywidulanej jak rękawice ochronne o dobrej przyczepności i buty ze stalowymi noskami, jeśli to konieczne.
- Wdrażaj przerwy na odpoczynek i rotację zadań w przypadku częstego i/lub ciężkiego podnoszenia.
Pracowniku, jeśli zastosujesz odpowiednie techniki podnoszenia oraz będziesz przestrzegał norm dźwigania ryzyko kontuzji może zostać znacznie zmniejszone. Stosowanie bezpiecznych postaw i technik minimalizuje stres i obciążenie kręgosłupa oraz stawów. Dlatego tak bardzo ważna jest profilaktyka oraz podjęcia działań zapobiegawczych, które pozwolą uchronić się przed ryzykiem wystąpienia zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego.
Pracodawco, Twoim obowiązkiem, w przypadku występowania ręcznych prac transportowych, jest przede wszystkim opracowanie odpowiedniej oceny ryzyka zawodowego wraz ze wskazaniem działań profilaktycznych, które ograniczą możliwość wystąpienia zagrożenia, stałe uświadamianie i szkolenia pracowników w zakresie prawidłowości prowadzenia ręcznych prac transportowych, a także zapewnienie pracownikom informacji dotyczących przemieszczanego przedmiotu, w szczególności jego masy i położenia środka ciężkości, uwzględniając przy tym normy dźwigania!
